ΠΡΟΣΤΑΤΗΣ

    Ο προστάτης αποτελεί ιδιαίτερο όργανο του άνδρα. Είναι αδενομυώδες όργανο που διαπερνάται από την ουρήθρα και περικλείει μέσα του τους εκσπερματικούς πόρους και τον προστατικό κόλπο. Οι διαστάσεις του ποικίλλουν στα διάφορα άτομα. Ανέρχονται κατά μέσο όρο στον ενήλικο σε 3 cm το μήκος, σε 4 cm το πλάτος και σε 20 g περίπου το βάρος του. Το όργανο αυτό συνήθως μετά το 50ο έτος της ηλικίας του άνδρα, υπερτρέφεται. Έτσι προκαλούνται ενοχλήματα, τα οποία προέρχονται κυρίως από την πίεση της ουρήθρας.

    Ο προστάτης βρίσκεται στην υποπεριτοναϊκή χώρα της μικρής πυέλου πίσω από την ηβική σύμφυση, μπροστά από την λήκυθο του ορθού, κάτω από την ουροδόχο κύστη, τις σπερματοδόχους κύστεις και από τις σπερματικές ληκύθους και πάνω από το ουρογεννητικό τρίγωνο. Έχει μέγεθος και σχήμα κάστανου και εμφανίζει τέσσερις επιφάνειες (πρόσθια, οπίσθια και δύο πλάγιες), βάση και κορυφή.

    Η πρόσθια επιφάνεια του προστάτη διαπερνάται προς τα κάτω από το πέρας της προστατικής μοίρας της ουρήθρας.

    Η οπίσθια επιφάνεια του προστάτη εμφανίζει στη μέση αβαθή επιμήκη αύλακα με την οποία υποδιαιρείται σε δύο λοβούς, τον δεξιό και τον αριστερό. Οι δύο αυτοί λοβοί αποτελούν την κύρια μάζα του προστάτη. Συνέχονται μεταξύ τους σε όλη την έκταση της πρόσθιας επιφάνειας τους και μπροστά από την προστατική μοίρα της ουρήθρας συνδέονται με μια ινομυώδη ταινία, τον ισθμό, η οποία δεν έχει αδενικό παρέγχυμα.

    Κάθε πλάγια επιφάνεια του προστάτη έρχεται σε σχέση με το προστατοκυστικό φλεβώδες πλέγμα.

    Η κορυφή του φέρεται προς τα κάτω και συνδέεται με το ουρογεννητικό τρίγωνο.

    Η βάση του προστάτη στρέφεται προς τα άνω και έρχεται σε σχέση με την ουροδόχο κύστη με την οποία συμφύεται. Εμφανίζει τρεις εγκάρσιες ζώνες: την πρόσθια, τη μέση και την οπίσθια.

    Η πρόσθια ζώνη διατρυπάται στο μέσο από την ουρήθρα. Η οπίσθια ζώνη διατρυπάται δεξιά και αριστερά από τους εκσπερματικούς πόρους. Η μέση ζώνη εμφανίζει κατά το μέσο της έπαρμα, το μέσο ή κεντρικό λοβό.

    Ο προστάτης περιβάλλεται από ατελή κάψα, που αποτελείται από τις περιτονίες των παρακείμενων ανατομικών  μορίων. Η κάψα αυτή είναι ατελής και σχηματίζεται από τρία τοιχώματα, το πρόσθιο και τα δύο πλάγια.

    Οι αδένες του προστάτη είναι σωληνοκυψελοειδείς και βρίσκονται ανάμεσα στα διαφράγματα του ινομυώδους πετάλου στρώματος. Αποτελούν συνολικά 40-50 λοβία. Οι εκφορητικοί πόροι τους έχουν μήκος 1-3 cm και φέρουν κατά διαστήματα εκκολπώματα, τα οποία μετέχουν στην έκκριση. Εκβάλλουν στην προστατική μοίρα της ουρήθρας με εκφορητικούς πόρους.

    Οι αδένες του προστάτη βρίσκονται τοποθετημένοι γύρω από την προστατική μοίρα της ουρήθρας σε τρεις ομόκεντρες περιοχές, την έσω ζώνη, τη μέση ζώνη και την έξω ζώνη.

    Οι αδένες της έσω και μέσης ζώνης είναι αυτοί που υπερτρέφονται στους μεσήλικες και ηλικιωμένους (υπερτροφία προστάτη), ενώ οι αδένες της έξω ζώνης είναι η έδρα του καρκίνου του προστάτη.

Λειτουργική σχέση μεταξύ των κυττάρων Sertoli και γαμετικών κυττάρων. Τα κύτταρα Sertoli σχηματίζουν ένα φραγματικό δακτύλιο γύρω από όλο το σπερματικό σωληνάριο. Σπερματογόνια (Α και Β) βρίσκονται μόνο στο θεμελιώδες διαμέρισμα που ορίζεται από τις στεγανές συνδέσεις και τη βασική μεμβράνη του σωλήνα. Ύστερα από αρκετούς μειωτικούς κύκλους (Α έως Β), τα σπερματογόνια (Β) παράγουν πρωτογενή σπερματοκύτταρα (Γ). Καθένα από αυτά διασχίζει τη στεγανή σύνδεση, διογκώνεται (Δ) και διαιρείται σε δύο δευτερογενή σπερματοκύτταρα (Ε), τα οποία διαιρούνται σε σπερματίδες (Ζ), οι οποίες με τη σειρά τους διαφοροποιούνται σε σπερματοζωάρια (Η). Αυτό το τελευταίο στάδιο περιλαμβάνει την απώλεια του κυτταροπλάσματος από τις σπερματίδες.

ΒΟΛΒΟΟΥΡΗΘΡΑΙΟΙ ΑΔΕΝΕΣ

    Οι βολβοουρηθραίοι αδένες (Cowper) είναι δύο και έχουν μέγεθος περίπου σαν κουκούτσι κερασιού και χρώμα καστανοκίτρινο. Βρίσκονται στο ουρογεννητικό τρίγωνο, πίσω από τον βολβό της ουρήθρας και κάτω και στα πλάγια της υμενώδους μοίρας της ουρήθρας. Ο εκφορητικός πόρος τους, μήκους 4 cm εκβάλλει στο κάτω τοίχωμα της σηραγγώδους ουρήθρας, μπροστά από το βολβικό της ανεύρυσμα και σε απόσταση 1-2 mm από τον αντίθετο.

ΤΟ ΚΥΤΤΑΡΟ SERTOLI

    Το κύτταρο Sertoli επικάθεται στη βασική μεμβράνη του σπερματικού σωληναρίου και το κυτταρόπλασμα του εκτείνεται μέχρι τον αυλό συμπληρώνοντας τους στενούς χώρους που παρεμβάλλονται μεταξύ των κυττάρων της σπερματικής σειράς. Το περίγραμμα των κυττάρων Sertoli είναι εξαιρετικά ανώμαλο και συνεχώς μεταβαλλόμενο ώστε να διευκολύνεται η προοδευτική μετακίνηση των αναπτυσσόμενων σπερματοζωαρίων προς την προσαύλια επιφάνεια του σπερματικού σωληναρίου. Ο ωοειδής πυρήνας των κυττάρων Sertoli σχηματίζει, χαρακτηριστικά, ορθή γωνία με τη βασική μεμβράνη και συχνά φέρει μία βαθιά εντομή. Σταθερό εύρημα είναι το ευδιάκριτο πυρήνιο, με το οποίο συχνά συνδυάζονται πυκνά σωμάτια χρωματίνης. Το κυτταρόπλασμα των κυττάρων Sertoli περιέχει μέτριο αριθμό μιτοχονδρίων, πολυάριθμα λιποσταγονίδια και σχετικά μικρή ποσότητα αδρού ενδοπλασματικού δικτύου. Η παρουσία σαφώς οργανωμένου λείου ενδοπλασματικού δικτύου υποδηλώνει ότι τα κύτταρα Sertoli συνθέτουν λιπίδια.

ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ ΤΟΥ ΩΡΙΜΟΥ ΣΠΕΡΜΑΤΟΖΩΑΡΙΟΥ

    Το σπερματοζωάριο είναι ένα από τα πιο εξειδικευμένα κύτταρα του σώματος. Έχει ως ρόλο τη μεταφορά της γενετικής κληρονομιάς του αρσενικού στο ωοκύτταρο. Αποτελείται από την κεφαλή, που φέρει το ακρόσωμα, όργανο διείσδυσης και τον πυρήνα με απλοειδικό αριθμό χρωμοσωμάτων, το ενδιάμεσο τμήμα και την ουρά, που είναι το όργανο κίνησης. Το σπερματοζωάριο έχει μήκος 60 μm στον άνθρωπο. Προκύπτει από επαναλαμβανόμενη μίτωση η οποία ακολουθείται από την μείωση για να παράγει απλοειδή ανώριμα σπερματοζωάρια, καθένα με διαφορετικό γονότυπο. Αυτή είναι η σπερματογένεση. Το σπερματοζωάριο αποκτά την οριστική του δομή όταν περνά από την επιδιδυμίδα.

   Η κεφαλή

   Η κεφαλή περιέχει τον πυρήνα που καλύπτεται από το ακρόσωμα. Αυτό παίρνει το οριστικό του σχήμα στην επιδιδυμίδα. Η μεμβράνη του προσκολλάται στην κυτταρική μεμβράνη, ενώ παίρνει το σχήμα του πυρήνα. Πίσω από το ακρόσωμα υπάρχει η μετα-ακροσωμιακή καλύπτρα. Το ακρόσωμα περιέχει  λυτικά ένζυμα (υαλουρονιδάση, υδρολάσες και ένα ένζυμο με ιδιότητες ανάλογες της θρυψίνης), τα οποία ελευθερώνονται όταν το σπερματοζωάριο φτάσει σε ένα ωάριο. Τα ένζυμα αυτά υδρολύουν την εξωτερική μεμβράνη του ωαρίου, επιτρέποντας την διείσδυση του σπερματοζωαρίου.

   Το ενδιάμεσο τμήμα

    Αποτελείται από τον αυχένα, με τα δύο κεντριόλια και το μέσο τμήμα με το αξόνημα, τις δέσμες των περιφερικών ινών και τα μιτοχόνδρια, που σχηματίζουν έλικα. Αυτά διασπούν σάκχαρα, που βρίσκονται στο σπέρμα, με την αναπνοή για να παράγουν ATP προκειμένου να παρέχουν ενέργεια για την κίνηση της ουράς.

   Η ουρά

    Έχει ένα περίβλημα από κυκλοτερείς ίνες γύρω από το αξόνημα και τις δέσμες των περιφερικών ινών. Το περίβλημα αυτό εξαφανίζεται κοντά στο άκρο του μαστιγίου, έτσι στο τέλος της ουράς δεν υπάρχει τίποτα άλλο εκτός από το αξόνημα.

   Κινητικότητα του σπερματοζωαρίου

    Είναι ο ρόλος του μέσου τμήματος και του μαστιγίου. Αυτές οι δομές περιέχουν το αξόνημα που έχει, όπως κάθε μαστίγιο, ιδιότητες συστολής. Οι περιφερικοί μικροσωληνίσκοι είναι πλούσιοι σε δυνεΐνη (ATPάση). Το περίβλημα των μιτοχονδρίων διαθέτει την απαραίτητη εξάρτηση για οξειδωτικές φωσφορυλιώσεις  που δίνουν την απαιτούμενη ενέργεια για τις δονήσεις του μαστιγίου και την επιβίωση των σπερματοζωαρίων. Οι πηγές ενέργειας παρέχονται είτε από εξωτερικά στοιχεία (π.χ. φρουκτόζη, από το υγρό των σπερματοδόχων κύστεων) είτε από ενδοκυττάρια αποθέματα. Αποδομούνται με αναερόβια γλυκόλυση και προκύπτουν πυροσταφυλικό και γαλακτικό οξύ. Με την παρουσία οξυγόνου τα μιτοχονδριακά ένζυμα ολοκληρώνουν την αποδόμηση, με σχηματισμό CO₂ και H₂O. Αυτός ο μηχανισμός επιτρέπει στο κύτταρο να διανύει μεγάλες αποστάσεις. Έτσι τα σπερματοζωάρια θα μπορούσαν να κινούνται με ταχύτητα 35-50 μm/sec (στον άνθρωπο), σε 37^ο C. Η ταχύτητα αυτή αυξάνει στη θηλυκή γεννητική οδό.

   Σπερμιογένεση

    Η σπερμιογένεση είναι η διεργασία με την οποία οι σπερματίδες, δηλαδή οι γαμέτες που παράγονται κατά τη μειωτική διαίρεση, μετατρέπονται σε ώριμα κινητά σπερματοζωάρια. Περιλαμβάνει τα ακόλουθα κύρια στάδια:

Από τη συσκευή Golgi παράγεται ένα μεγάλο κυστίδιο, το ακροσωμιακό κυστίδιο, στο οποίο συσσωρεύονται υδατάνθρακες και υδρολυτικά ένζυμα.

Το ακροσωμιακό κυστίδιο περιβάλλει τον ένα πόλο του πυρήνα, ο οποίος σταδιακά επιμηκύνεται και σχηματίζει μία δομή η οποία είναι γνωστή ως ακροσωμιακή καλύπτρα.

Παράλληλα, τα δύο κεντριόλια μεταναστεύουν προς τον αντίθετο πόλο της σπερματίδας και το ένα από αυτά διατάσσεται παράλληλα προς τον επιμήκη άξονα του πυρήνα και επιμηκύνεται σχηματίζοντας ένα μαστίγιο, η βασική δομή του οποίου είναι παρόμοια με αυτή των κροσσών.

Καθώς επιμηκύνεται το μαστίγιο, εννέα αδρές ίνες, οι οποίες είναι δυνατό να περιέχουν συσταλτές πρωτεΐνες, διατάσσονται επιμήκως γύρω από αυτό. Ακολούθως, γύρω από το μαστίγιο διατάσσονται και οι κυκλοτερείς ίνες.

Μέρος του κυτταροπλάσματος της σπερματίδας μετατοπίζεται και περιβάλλει το πρώτο τμήμα του μαστιγίου, ενώ το υπόλοιπο τμήμα φαίνεται να προέχει από το κύτταρο, αν και στην πραγματικότητα συνεχίζει να περιβάλλεται από την κυτταροπλασματική μεμβράνη. Με τη μετακίνηση αυτή του κυτταροπλάσματος συσσωρεύονται μιτοχόνδρια στην περιοχή της ουράς του σπερματοζωαρίου.

Με την επιμήκυνση του μαστιγίου, η περίσσεια του κυτταροπλάσματος του αναπτυσσόμενου γαμέτη φαγοκυτταρώνεται από τα παρακείμενα κύτταρα Sertoli, πριν από την απελευθέρωση της σπερματίδας μέσα στον αυλό του σπερματικού σωληναρίου. Τα μιτοχόνδρια διατάσσονται ελικοειδώς γύρω από τις αδρές ίνες που περιβάλλουν το πρώτο τμήμα του μαστιγίου.

    Η δομή των πλήρως σχηματισμένων σπερματοζωαρίων παρουσιάζει μικροδιαφορές στα διάφορα ζωικά είδη, ακολουθεί όμως τη βασική δομή των σπερματοζωαρίων του ανθρώπου.